Månadens kulturminne i oktober - brurebenken i Timredalen

Gro Kolstad presenterer månadens kulturminne i oktober, som er Brurebenken i Timredalen på Manger. Ho utfordrar Mai-Liss Sylta Møn til å presentera månadens kulturminne i november. 

Gro Kolstad skriv: 
Midt i tunet stod hesten. Som ei traust klippe, vennleg pustande, mot det yrande livet på alle kantar. I grisehuset, floren, bortved hønsehuset. Verda var ikkje særleg større, men likevel meir enn stor nok, med alt som pusta og levde, grodde og vaks, tiil alle tider.
Over det heile, eit mjukt teppe av songar. Far sine songar. Og far sine forteljingar, når han ikkje song. Latinske namn på blomster, fuglar, dyr, til og med berg og steinar hadded eigne namn, som han kunne, og fortalde om.

Det var det største, å tusla rundt på garden, med far sine songar, far sine forteljingar. I tunet, i Hanneset, i Timredalen, som bugna av frukttre. Plommer, pærer, eple. Og der mede, omkransa av epletre, med Nesvatnet blinkande i synsrande, var far sin stolthet. Brurebenken.

Ikkje stort å sjå til, eigentleg. Ei bulkete helle av stein, rundt ein meter lang. Støtta opp av andre steinar, til å vera benk å sija på. Men ein benk full av historie gjort levanded av far sine forteljingar.

I gamle dagar gjekk vegen til kyrkja der. Brurefylgje frå Morken, Kolstad, eller kanskje heilt frå Ulvatnn, kom med hest og kjerre gjennom Timredalen, og hadde seg ein pust i bakken, med brura godt plasert,- på Brurebenken.

Så var det eg, ein jentunge, sitjande på benken, med dinglande føter, og dansande indre bilder, av brurefølgje gjennom Timredalen. Medan far slo graset rundt epletrea med ljå. Ein jentunge, forgapt i historiar, namn, indre bilder, det yrande livet, og far, som visste så mykje om alle ting.

«Veit du alt, du far?» Det var eit spørsmål, men tenkt som ein bekreftelse, dett var jo ingen grennser for all kunnskapen han hadde i hovudet. Men han svarte ikkje som venta. Tvert om såg han fort mot himmelen, strauk seg gjennom håret, og sa roleg: «Å nei, slik er det nok ikkje. Når ein først veit litt, forstår ein berre kor uendeleg mykje der er, som ein aldri kan nå over».

Eg forstod ikkje svaret. Ikkje då. Det skulle ta nokre rundar, og ein god del år, før minnet om far og denne stunda dukka fram att, og gjorde Brurebenken til eit symnol. Ikkje berre eit minne om far sin stolthet, og brurefylgje i gamle dagar, men eit symbol på kva klokskap eigentleg er: Å vita at ein strengt tatt veit fint lite, i det kolossale mangfoldet som utgjer livet. Og ha styrke nok til å erkjenna det.

Månadens kulturminne i september - steingarden frå Kolåseidet til Morken

Elin Klausen presenterer månadens kulturminne for september. Ho skriv: 

Eg eig ein lidenskap for stein og steinmuring slik det vart gjort i gamle dagar. Muring utan sement. Kva er då meir naturleg enn å fokusera på steingardar når eg skal kome med eit kulturminne for september. 

Det finst mange slike flotte steingardar på Radøy, men eg vil fokusere på den som går frå Kolåseide til Morken. Denne ligg på gardsnr. 62 br. 2 Det har vorte meg fortalt at denne kan vere Radøy sin lengste steingard. Det har og vorte meg fortalt at Jakob Marås frå husmannsplassen Stemhaugane i tilknyting til Maråsgarden, bygde denne muren for 50 øre dagen og fri stein til arbeidet. Jakob Marås gjekk i berre filler til sko har eg fått fortalt. Steingaren er eit imponerande arbeid. Ikkje minst når ein ser terrenget den er bygd i og størrelsen på steinane som er nytta i muren.

 I tilknyting til steingarden er der ein gardflor ( Skjeneflor)som er bygd i forband med bøgarden, det vil seie at steingarden og steinveggen i huset er mura i skift med einannan. Denne byggjemåten har røter bakover mot forhistorisk tid. (http://www.gard.no/pdf/kvh-radoy-2.pdf) Kristen Dalland la nytt tak på skjenefloren på Kolåseide og Petter Johan Ottesen skaffa pengar gjennom kulturmidlane. Eg er vorte tilbudt 50 øre dagen for å halda steingarden ved like… kanskje eg skal slå til. Det er ikkje kvar dag ein får betalt for hardt treningsarbeid.  Eg utfordrar Gro Kolstad til å finne kulturstaden for oktober.

Månadens kulturminne i august - kvernhusa på Villanger

Fyrst av alt må eg takka Kenth Remy Nesbø for den flotte reisa i tekst med Alværsund & 
Mangers Dampskipsselskap L/L.

"Å hoppa etter wirkola" er ikkje lett men eg tek utfordringa.... 

Som denne Månadens kulturminne vil eg visa fram kvernhusa på Villanger. Den næraste attraksjonen til min vakre barndomsplass på Villanger, nærare bestemt i "Blauræ". Ein 5 minutters spasertur frå fylkesvegen mot Rossneset finn ein 2 komplette kvernhus med slåk og kvernsteinar.

Det eine kvernhuset er frå midten av 1700 talet og det andre er oppført i 1911. Begge kvernhusa var i svært god stand etter ei mindre restaurering i 1938. Under 2. Verdskrig var desse husa til svært god hjelp for matauken i bygda. Folk frå ytterste del av Radøy samlast i "Blauræ" og kvernhusa gjekk både tidleg og seint!

Då krigen var over i 1945 vart drifta lagt ned. Det vart ikkje bruk for kvernhusa lenger og forfallet tok etterkvart overhand. I over 50 år fekk dei stå til forfalls. Heldigvis har bygda Villanger ein kulturintressert og engasjert mann, Arne. Han ville få fram att kulturen og føra den vidare til nye generasjonar. Arne tok då i 1998, saman med 2 gode hjelparar, til med eit omfattande restaureringsarbeid på kvernhusa.
Kvernhusa på Villanger framstår i dag i tilnærma originalskikk. Skuleklassar og andre grupper har i seinare tid nytta høve til å få omvising og kjennskap til forteljingar frå "gamle dagar" om korleis dei starta opp kvernhusa og korleis prosessane kring arbeidet vart utført.

Vil avslutningsvis takka Arne Villanger for hans engasjement for bygda sitt kulturminne og ynskja radværingar og andre utanbys ei god oppleving og ein flott tur i "Blauræ".

Tenkjer å utfordra Elin Irene Klausen og vonar ho vil skriva eit kulturminne for september månad.

Med venleg helsing
Christel 

Månadens kulturminne i juli - Alværsund & Manger Dampskibsselskap L/L

Kenth Remy Nesbø presenterer månadens kulturminne for juli, som er Alværsund & Manger Dampskibsselskap L/L. 

På biletet ser me D/S "Alversund" til kai i Bøvågen
ein gong mellom 1926 og 1940.

Først vil eg takka Jon Askeland for eit flott innlegg forrige månad, samt for utfordringa gav meg. Her fylgjer mitt innlegg for juli månad.

Som månadens kulturminne har eg valgt Alværsund & Mangers Dampskibsselskab L/L. Sjølv om eg er for ung til å hugse selskapet, minnast eg med glede alle historiar mi no avlidne farmor fortalde om turane i si ungdomstid og vaksen alder. Eg har sjølv nytt godt av det som må kunne seiast å vere arven frå vårt lokale dampskipsselskap.

Alværsund & Mangers Dampskibsselskab vart skipa 17. mai 1895. Selskapet tok då over Seimstrandens Dampskibsselskab`s einaste skip D/S "Seimstrand" som dermed vart selskapets fyrste båt. Alt fyrste året bygde dei sin første nye båt, D/S "Manger". Fjordabåtane til Alværsund & Mangers Dampskibsselskab gjorde det enklare for bymann og stril å møtast, handel og transport vart lettare, og kaien og båten var bygdas naturlege samlingspunkt (då ser me vekk frå ungdomshuset når det var dans og kyrkja om sundagen, sjølvsagt.) Under krigen vart båtane til selskapet benytta til illegalt arbeid som våpentransport og flytningtransport for å nevne noko. "D/S Varden" egna seg særleg godt til dette med sine mange krikar og krokar, og mang ein radværing hjalp til med dette arbeidet. I 1951 var det slutt for Alversund & Manger som sjølvstendig selskap. Samanslåinga med Lindås-Masfjorden Dampbåtlag resulterte i skipinga av Bergen-Nordhordland Trafikklag (BNT) som seinare vart det for meg så velkjende BNR - Bergen-Nordhordland Rutelag. Her fylgjer lista over skipa som gjekk i teneste hjå Alværsund & Mangers Dampskibsselskab:

D/S "Manger" (1895-1910)
D/S "Alværsund" (1900-1918)
D/S "Herløfjord" (1907-1950)
D/S "Manger" (1911-1951)
D/S "Seimstrand" (1914-1951)
D/S "Alversund" (1926-1951)
D/S "Radøy" (1930-1940)
D/S "Varden" (1934-1949)
D/S "Holsenøy" (1941-1949)
D/S "Frekhaug" (1941-1942)
M/S "Fjordbussen" (1947-1951)
M/S "Fjordbussto" (1947-1951)
M/S "Melanddrott" (1948-1951)
M/S "Sæbø" (1949-1951)

Eg vil utfordra Christel Villanger Håland til å skriva om månadens kulturminne for august.

Månadens kulturminne i juni - kassetten

Jon Askeland presenterer månadens kulturminne i juni. Han har vald kassetten som sitt kulturminne. 

Mitt kulturminne. Eg dristar meg til å nytta høvet til å understreka at kulturminne også kan vera av nyare dato.

Desse kulturminna må me også ha lokalt fokus på. Eg har valt kassetten, og årsaka til det er følgjande: Ein dag for nokre år sidan rydda eg og sonen min i "gamle saker". Han var då 12 år gammal, og fann ein kassett, og spurde meg, "pappa - kva er dette for noko"! Då forstod eg kor raskt endringar kan skje, og at gjenstandar som eg har eit levande forhold til, brått kan verta kulturminne, fordi dei er gått ut av bruk. I dag får ein knapt nok kjøpa kassettspelarar lengre, i motsetnad til den store hobbyen for nokre tiår sidan å spela av musikk både frå radio, originalkassettar og laga "spelelister", eller beint fram kjøpa originalkassettar, for kassettspelar var jo så hendig i høve til platespelaren. Eg er sikker på at det i Radøy også er spesielle, lokale kulturminne av nyare dato,- som me kanskje ikkje tenkjer over.

Eg håpar Kenth Remy Nesbø vil ta utfordringa og skriva om neste månads kulturminne.